Zijue sababu zinazopelekea mama mjamzito kujifungua kabla ya wakati (njiti) na jinsi ya kuepuka kuzaa mtoto njiti

Picha hii ikimuonesha mwanamke akiwa katika hali ya ujauzito

Miaka ya karibuni limekuwapo ongezeko la wanawake kujifungua watoto kabla ya kufikia wakati wake. Anayezaliwa katika mazingira hayo huitwa mtoto njiti.

Mtoto anayezaliwa katika mazingira hayo hutunzwa katika mazingira maalumu hospitalini kwa kuwa wakati huo mwili wake unakuwa hauna uwezo wa kuhimili kikamilifu maisha nje ya tumbo la uzazi.

Kwa sababu hiyo, mama hubakia hospitali kwa muda fulani wakati akiwa anaendelea kupatiwa huduma maalumu itakayomsaidia aendelee kukua na kuimarika. Hali hii huongeza gharama kwa familia tofauti na mtoto anayezaliwa akiwa amefikia umri.

Wataalamu wa afya wanasema mama kujifungua mtoto ambaye hajatimiza miezi tisa ya ujauzito, kunasababishwa na mambo mengi yanayoweza kuepukika.

Daktari bingwa wa magonjwa ya wanawake nchini Cuba, Dk Jose Hernandez, anasema asilimia 80 ya sababu hizo zinaweza kudhibitiwa ikiwa mama atajipanga mapema kushika ujauzito miezi sita kabla, huku akitunzwa vema kwa kipindi chote mpaka kujifungua.

Dk Jose anasema matumizi yasiyo sahihi ya dawa ikiwamo dawa za magonjwa mbalimbali, pombe, dawa za kulevya yameongeza idadi ya wanawake kujifungua watoto njiti duniani.

Anasema matumizi ya Cocain, Heroin, bangi, mirungi, sigara au kupata moshi kutoka kwa mtu anayevuta ni sababu tosha zinazosababisha mjamzito kujifungua mtoto njiti.

Anasema wanaume wengi wamekuwa wakivuta sigara mbele ya wake zao jambo linalohatarisha wajawazito.

Mambo mengine yanayoweza kusababisha tatizo hilo, anasema ni magonjwa mbalimbali kama shinikizo la damu na malaria.

“Kuna ugonjwa wa malaria; ikiwa mama atapata wale wadudu, moja kwa moja wanakwenda kushambulia kwenye kondo ambalo ni utumbo maalumu unaomlisha mtoto kutoka kwa mama.

Kwa kuwa atakuwa ameshambuliwa na bakteria, atakuwa dhaifu na hatimaye kusababisha mazingira yatakayomlazimisha mtoto azaliwe kabla ya wakati.

Anasema tatizo lingine ni upungufu wa vitamini mwilini, shambulio la bakteria kwenye njia ya mkojo maarufu kama UTI na upungufu wa damu.

Iwapo damu ya mama ni ndogo inakuwa haimtoshelezi yeye na mtoto hivyo, mazingira hayo yatalazimisha azaliwe kabla ya muda wake kufika.

Sababu nyingine ni uwepo wa magonjwa ya zinaa kama kaswende, kisonono na virusi vya ukimwi (VVU).

Dk Jose anataja mazingira mengine kuwa ni ya mama kuzaa mfululizo bila kupata muda wa kupumzika.

“Kujifungua mara kwa mara hasa bila kupitisha miaka miwili, huchangia kwa kiasi kikubwa kujifungua kabla ya wakati kwa kuwa kizazi chake kinakosa muda wa kupumzika na kujiandaa kwa ajili ya utungwaji wa mimba nyingine,” anasema.

Kinachoweza pia kusababisha mama kujifungua mtoto njiti, anasema ni mjamzito ambaye anapendelea kula vyakula vya vyenye sukari kwa wingi na wakati mwingine chumvi inapozidi.

“Vitu hivyo humsababishia mama matatizo katika uzazi na wengi hupata kisukari cha mimba ambacho kitabibu ni hatari,” 

Aidha kifafa cha mimba pia kimetajwa kuwa ni sababu kuu kwa kina mama walio wengi kujifungua kabla ya wakati.

Na kwamba kifafa hicho kimegawanyika mara mbili ikiwa ni pamoja na shinikizo la moyo kuwa juu zaidi ya 140/90.

“Katika mazingira hayo mama mjamzito huonyesha dalili za mwili kujaa na ukichunguza katika mkojo wake unakuta kuna protini nyingi,”

Anafafanua kuwa protini hizi zinapenya kwenda katika mkojo badala ya kukaa katika damu na kumsaidia yeye pamoja na kichanga.

Mwenye tatizo kama hilo inabidi apate msaada wa karibu wa daktari kwa kumchunguza na kushauri hatua mwafaka za kuchukuliwa ili kulinda uhai wa mama na mtoto.

 Suala la  utoaji wa mimba wa mara kwa mara ni miongoni mwa sababu zinazochangia mama kujifungua mtoto njiti.

Anasema kitendo cha utoaji mimba wa mara kwa mara husababisha misuli ya mlango wa kizazi kulegea na makovu kuwa mengi ndani ya kizazi.

Makovu mengi kwenye kizazi, yanasababisha kondo kushindwa kujishika kikamilifu kwenye ukuta huo na kuifanya kuwa rahisi kujiachia.

Hali nyingine ambazo wanawake hawana budi kuziepuka anazitaja kuwa ni kubeba mimba katika umri mdogo au kuwa na vioteo ndani ya kizazi kama vile fibroidi.

Kwa mujibu wa taarifa za kitaalamu za Novemba 2014 inaelezwa kua Nchini Tanzania, kila mwaka, watoto zaidi ya 200,000 huzaliwa mapema sana kabla ya muda wao (watoto njiti) na zaidi ya 9,000 miongoni mwao hufariki kutokana na matatizo yanayohusiana na kuzaliwa mapema mno. 

Kwa mujibu wa ripoti iliyo wahi kutolewa na ya Shirika la Afya Dunia (WHO) inayoonyesha kuwa watoto wengi hufariki duniani kwa sababu ya kuzaliwa njiti, ambapo pia shirika hilo lilieleza sababu mbalimbali zinazosababisha mama mjamzito kujifungua mtoto njiti, ikiwa ni pamoja na kupata uchungu mapema kabla ya muda unaotakiwa.

                              

WHO lilisema historia inaonyesha kuwa kinamama wengi hujifungua mapema kutokana na kushika mimba mara kwa mara, maambukizi ya maradhi na kupatwa magonjwa sugu kama Kisukari na Shinikizo la damu, kupata uchungu wa muda mrefu. ukosefu wa lishe bora kwa kinamama wajawazito, wanawake kupata mimba wakiwa na miaka chini ya 18 au zaidi ya miaka 35 na matumizi ya pombe na sigara.

Aina tatu za watoto njiti

Shirika la Afya Duniani linasema kuna aina tatu za watoto wanaozaliwa njiti; kundi la kwanza ni wale ambao huzaliwa kabla ya wiki 28 (extreme preterm). Watoto wanaozaliwa katika kipindi hiki huhifadhiwa katika mashine maalumu (incubator), ambapo asilimia 90 ya watoto wanaozaliwa katika kundi hilo barani Afrika hufariki dunia.

Kundi la pili la watoto njiti huzaliwa kati ya wiki 28 na 32, ambapo huhitaji mashine kwa ajili ya kuwaongezea joto mwilini, ingawa pia husumbuliwa na magonjwa ya mfumo wa hewa kutokana na matatizo ya mapafu.

Kundi la mwisho la watoto njiti huzaliwa kati ya wiki 32 na 37, ambapo kati yao asilimia 60 ya vifo vya watoto hao hutokea barani Afrika.

Picha hii ikionesha jinsi mtoto njiti anavyotunzwa kwa kuwekwa kifuani kwa mama ili apate joto ambapo kitaalamu inaelezwa kua hii ni njia bora zaidi kuliko ile ya kumweka mtoto katika mashine maalum za kuwatunzia watoto njiti, inaelezwa kua joto la mama halibadiliki.